Posljedice su sve veći broj radnika koji rade bez plaća
Nelikvidnost privrednih subjekata u BiH je tolika da onemogućava normalno poslovanje svima i blokira svaki razvoj i izlazak iz krize. Prema posljednjim podacima Centralne banke BiH na dan 2.2.2015..godine je bilo ukupno 68 219 blokiranih računa, a ukupan broj firmi koje imaju barem jedan blokiran račun je čak 42 005. Napominjemo da je u prvom objavljenom pregledu Centralne banke iz novembra 2012.godine bilo ukupno 58 038 blokiranih računa, a ukupno 35 694 firme su imale barem 1 blokiran račun. Porezni dug po osnovu direktnih poreza na dan 31.12.2014.godine (posljednji objavljeni podatak iz poreznih uprava entiteta) je 2.278.654.973,59 KM. (dug po evidenciji PU FBiH je bio 1.812.878.286,70 KM, a PU Republike Srpske 465.776.686,89 KM). Porezni dug se kontinuirano, iz mjeseca u mjesec, povećava i dostigao je alarmantne iznose.
Računi kompanijama se blokiraju zbog neplaćenih obaveza državi odnosno neuplaćivanja ili kašnjenja uplata poreza ili doprinosa, dugova prema dobavljačima ili kašnjenja u otplati kredita. Blokada računa jedne firme vodi u ponor desetke drugih firmi. Posljedice su sve veći broj radnika koji rade bez plaća ili dobivaju otkaz ugovora o radu, “neuvezan” radni staž i nemogućnost ostvarivanja zdravstvene zaštite jer firma ne uplaćuje penziono i zdravstveno osiguranje. U budžet ne pristiže dovoljno novčanih sredstava za isplatu raznih budžetskih korisnika, te se država dodatno kreditno zadužuje itd. Sve veći broj, prije svega, mladih ljudi odlazi u druge države te BiH sve više postaje država starih ljudi. Procjenjuje se da je 2014.godine zemlju napustilo(trajno ili privremeno?) čak 68 000 građana BiH., a prema nekim anketama čak 80% mladih ljudi bi željelo napustiti BiH. Prema pregledu World Misery Index za 2014.godinu, BiH se nalazi na 21.mjestu među 108 zemalja po ovom kriteriju (Napomena: najlošija država je na ovoj listi prikazana na 1.mjestu). Radnici uništenih firmi i drugih firmi često protestima na ulicama BH gradova izražavaju svoje ogorčenje trenutnom situacijom. Smatramo da nikome ne može i ne smije biti u interesu ponavljane “scenarija” protesta iz februara 2014.godine. Na pregledu kojeg objavljuje PU FBiH na svojoj internet stranici,prvih deset najvećih dužnika u FBiH su firme koje su u 100% državnom vlasništvu ili su u većinskom državnom vlasništvu. Na pregledu koji objavljuje Porezna uprava Republike Srpske na svojoj internet stranici, među prvih 20 najvećih dužnika se nalazi čak 9 firmi koje su u postupku stečaja. Problem je što se navedeni zakoni ne poštuju. Tako je sa Željeznicama FBiH naknadno zaključen sporazum o plaćanju poreznih obaveza u 60 mjesečnih rata. Ako se uzme u obzir da je porezna obaveza Željeznica FBiH na dan 31.12.2014.godine bila 182.375.819,99 KM (glavnica i kamata), to znači da u sljedećih 60 mjeseci bi Željeznice morale uplaćivati cca 3.000.000 KM poreznog duga, a to je teško ostvarivo. S druge strane iz ŽFBiH tvrde da im je Vlada FBiH po osnovu Zakona o sufinansiranju željezničke infrastrukture i sufinansiranja putničkog i kombinovanog saobraćaja dužna cca 503,5 miliona KM za period od 2004. do 2014.godine. Željeznice FBiH su, prema preliminarnom izvještaju, u 2014.godini imale ukupan prihod 117.490.774 KM, a ukupne rashode 143.982.546 KM, tako da je ostvaren gubitak u poslovanju 26.491.772 KM. Samo u posljednjih 9 godina kapital ŽFBIH je smanjen za 598.826.958 KM. ŽFBIH su na dan 31.12.2014.godine imale ukupno 3724 zaposlenika. Željeznice Republike Srpske su u 2014.godini imale ukupan prihod od 767,7 miliona KM, a ukupne rashode 110,5 miliona KM, te je ostvaren gubitak u poslovanju od 33,8 miliona KM. Akumulirani gubitak je čak 263,3 miliona KM. Željeznice Republike Srpske su na dan 31.12.2014.godine imale ukupno 3391 zaposlenih. Iz gore navedenih podataka se vidi da je željeznički saobraćaj u BiH u izuzetno teškoj situaciji. Smatramo da bi se Vijeće ministara BiH u narednom periodu moralo dodatno strateški angažovati na rješenju ovogproblema jer je poznato da je željeznički saobraćaj najjeftiniji oblik transporta. Zakon o finansijskoj konsolidaciji rudnika uglja u FBiH također ne daje odgovarajuće rezultate, te su rudnici uglja i dalje među najvećim poreznim dužnicima. Npr. Rudnici “KREKA” d.o.o. Tuzla su na dan 31.12.2014.godine imali 103.025.312,48 KM poreznog duga (drugi po veličini najveći porezni dužnik u FBiH),a to je povećanje za čak 28.959.092,65 KM u odnosu na stanje na dan 31.12.2013.godine. Rudnik “BREZA” Breza je imao i drastičnije povećanje poreznih obaveza (sa 5.602.881,74 KM na dan 31.12.2013.godine na 41.455.966,64 KM na dan 31.12.2014.godine). Zakon o naplati i djelimičnom otpisu dugovanja sportskim klubovima je za polazište imao potrebu da se zaštiti sport kao djelatnost od društvenog značaja. Međutim, upoređujući promjene stanja poreznog dugovanja po osnovu direktnih poreza može se uočiti da se porezne obaveze sportskih klubova uglavnom ne smanjuju. Drugo je pitanje da li će eventualno i druge djelatnosti zahtjevati povlašten položaj (npr. školstvo,zdravstvo itd.) u pitanju plaćanja svojih poreznih obaveza! Efekti primjene Zakona o finansijskoj konsolidaciji privrednih društava u FBiH će biti mjerljivi u narednom periodu.Postupak finansijske konsolidacije ne može trajati duže od 3 godine. Nepoštivanje rokova naplate te Zakona o stečaju kreira pravnu nesigurnost u kojoj firme nisu sigurne ni da li uopšte mogu naplatiti svoja potraživanja. No, istovremeno striktno poštivanje svih zakonskih odredbi dovelo bi do zatvaranja velikog broja firmi,a to nije prihvatljivo rješenje.
Na dan 31.12.2014.godine je ukupan porezni dug javnih preduzeća i ustanova u BiH po osnovu direktnih poreza je iznosio 466.403.439,57 KM, a državnih institucija čak 50.586.948,93 KM. Na dan 31.12.2014.godine je porezni dug Republičke direkcije robnih rezervi RS Banja Luka bio 8.218.383,41 KM, a Federalne direkcije robnih rezervi Sarajevo 4.444.285,00 KM. Nepoštivanje rokova plaćanja poreznih obaveza ovih poreznih dužnika stvara dodatnu pravnu nesigurnost. U posljednje vrijeme smo svjedoci dramatičnih medijskih izvještavanja o firmama u kojima godinama nisu uplaćivani doprinosi za penzijsko osiguranje (“Hidrogradnja” dd Sarajevo neuvezanog radnog staža, “Aida” dd Tuzla 18 godina, Tvornica transportnih uređaja dd Tuzla 14 godina itd.).Ovdje se objektivno postavlja pitanje kvaliteta kontrolne uloge poreznih uprava i, s druge strane, kvaliteta rada članova upravnog, odnosno nadzornog odbora a koji i maju zakonsku obavezu da brinu o likvidnosti firme.
Računi kompanijama se blokiraju zbog neplaćenih obaveza državi odnosno neuplaćivanja ili kašnjenja uplata poreza ili doprinosa, dugova prema dobavljačima ili kašnjenja u otplati kredita. Blokada računa jedne firme vodi u ponor desetke drugih firmi. Posljedice su sve veći broj radnika koji rade bez plaća ili dobivaju otkaz ugovora o radu, “neuvezan” radni staž i nemogućnost ostvarivanja zdravstvene zaštite jer firma ne uplaćuje penziono i zdravstveno osiguranje. U budžet ne pristiže dovoljno novčanih sredstava za isplatu raznih budžetskih korisnika, te se država dodatno kreditno zadužuje itd. Sve veći broj, prije svega, mladih ljudi odlazi u druge države te BiH sve više postaje država starih ljudi. Procjenjuje se da je 2014.godine zemlju napustilo(trajno ili privremeno?) čak 68 000 građana BiH., a prema nekim anketama čak 80% mladih ljudi bi željelo napustiti BiH. Prema pregledu World Misery Index za 2014.godinu, BiH se nalazi na 21.mjestu među 108 zemalja po ovom kriteriju (Napomena: najlošija država je na ovoj listi prikazana na 1.mjestu). Radnici uništenih firmi i drugih firmi često protestima na ulicama BH gradova izražavaju svoje ogorčenje trenutnom situacijom. Smatramo da nikome ne može i ne smije biti u interesu ponavljane “scenarija” protesta iz februara 2014.godine. Na pregledu kojeg objavljuje PU FBiH na svojoj internet stranici,prvih deset najvećih dužnika u FBiH su firme koje su u 100% državnom vlasništvu ili su u većinskom državnom vlasništvu. Na pregledu koji objavljuje Porezna uprava Republike Srpske na svojoj internet stranici, među prvih 20 najvećih dužnika se nalazi čak 9 firmi koje su u postupku stečaja. Problem je što se navedeni zakoni ne poštuju. Tako je sa Željeznicama FBiH naknadno zaključen sporazum o plaćanju poreznih obaveza u 60 mjesečnih rata. Ako se uzme u obzir da je porezna obaveza Željeznica FBiH na dan 31.12.2014.godine bila 182.375.819,99 KM (glavnica i kamata), to znači da u sljedećih 60 mjeseci bi Željeznice morale uplaćivati cca 3.000.000 KM poreznog duga, a to je teško ostvarivo. S druge strane iz ŽFBiH tvrde da im je Vlada FBiH po osnovu Zakona o sufinansiranju željezničke infrastrukture i sufinansiranja putničkog i kombinovanog saobraćaja dužna cca 503,5 miliona KM za period od 2004. do 2014.godine. Željeznice FBiH su, prema preliminarnom izvještaju, u 2014.godini imale ukupan prihod 117.490.774 KM, a ukupne rashode 143.982.546 KM, tako da je ostvaren gubitak u poslovanju 26.491.772 KM. Samo u posljednjih 9 godina kapital ŽFBIH je smanjen za 598.826.958 KM. ŽFBIH su na dan 31.12.2014.godine imale ukupno 3724 zaposlenika. Željeznice Republike Srpske su u 2014.godini imale ukupan prihod od 767,7 miliona KM, a ukupne rashode 110,5 miliona KM, te je ostvaren gubitak u poslovanju od 33,8 miliona KM. Akumulirani gubitak je čak 263,3 miliona KM. Željeznice Republike Srpske su na dan 31.12.2014.godine imale ukupno 3391 zaposlenih. Iz gore navedenih podataka se vidi da je željeznički saobraćaj u BiH u izuzetno teškoj situaciji. Smatramo da bi se Vijeće ministara BiH u narednom periodu moralo dodatno strateški angažovati na rješenju ovogproblema jer je poznato da je željeznički saobraćaj najjeftiniji oblik transporta. Zakon o finansijskoj konsolidaciji rudnika uglja u FBiH također ne daje odgovarajuće rezultate, te su rudnici uglja i dalje među najvećim poreznim dužnicima. Npr. Rudnici “KREKA” d.o.o. Tuzla su na dan 31.12.2014.godine imali 103.025.312,48 KM poreznog duga (drugi po veličini najveći porezni dužnik u FBiH),a to je povećanje za čak 28.959.092,65 KM u odnosu na stanje na dan 31.12.2013.godine. Rudnik “BREZA” Breza je imao i drastičnije povećanje poreznih obaveza (sa 5.602.881,74 KM na dan 31.12.2013.godine na 41.455.966,64 KM na dan 31.12.2014.godine). Zakon o naplati i djelimičnom otpisu dugovanja sportskim klubovima je za polazište imao potrebu da se zaštiti sport kao djelatnost od društvenog značaja. Međutim, upoređujući promjene stanja poreznog dugovanja po osnovu direktnih poreza može se uočiti da se porezne obaveze sportskih klubova uglavnom ne smanjuju. Drugo je pitanje da li će eventualno i druge djelatnosti zahtjevati povlašten položaj (npr. školstvo,zdravstvo itd.) u pitanju plaćanja svojih poreznih obaveza! Efekti primjene Zakona o finansijskoj konsolidaciji privrednih društava u FBiH će biti mjerljivi u narednom periodu.Postupak finansijske konsolidacije ne može trajati duže od 3 godine. Nepoštivanje rokova naplate te Zakona o stečaju kreira pravnu nesigurnost u kojoj firme nisu sigurne ni da li uopšte mogu naplatiti svoja potraživanja. No, istovremeno striktno poštivanje svih zakonskih odredbi dovelo bi do zatvaranja velikog broja firmi,a to nije prihvatljivo rješenje.
Na dan 31.12.2014.godine je ukupan porezni dug javnih preduzeća i ustanova u BiH po osnovu direktnih poreza je iznosio 466.403.439,57 KM, a državnih institucija čak 50.586.948,93 KM. Na dan 31.12.2014.godine je porezni dug Republičke direkcije robnih rezervi RS Banja Luka bio 8.218.383,41 KM, a Federalne direkcije robnih rezervi Sarajevo 4.444.285,00 KM. Nepoštivanje rokova plaćanja poreznih obaveza ovih poreznih dužnika stvara dodatnu pravnu nesigurnost. U posljednje vrijeme smo svjedoci dramatičnih medijskih izvještavanja o firmama u kojima godinama nisu uplaćivani doprinosi za penzijsko osiguranje (“Hidrogradnja” dd Sarajevo neuvezanog radnog staža, “Aida” dd Tuzla 18 godina, Tvornica transportnih uređaja dd Tuzla 14 godina itd.).Ovdje se objektivno postavlja pitanje kvaliteta kontrolne uloge poreznih uprava i, s druge strane, kvaliteta rada članova upravnog, odnosno nadzornog odbora a koji i maju zakonsku obavezu da brinu o likvidnosti firme.
Primjedbe
Objavi komentar